Thực hiện mục tiêu giảm nghèo thông qua chính sách thuế

Giảm nghèo là một vấn đề xã hội mang tính toàn cầu. Việt Nam là một trong những quốc gia đạt được thành tựu trong công cuộc giảm nghèo đã được cộng đồng thế giới thừa nhận. 

Trong những năm qua , tỷ lệ hộ nghèo của Việt Nam liên tục giảm, từ mức 51,8% năm 1993 xuống còn 28,9% năm 2002 và tiếp tục giảm xuống còn 18,1% năm 2004; 15,5% năm 2006; 13,4% vào năm 2008 và 10,7% năm 2010. Đối với giai đoạn 2010-2015 (áp dụng chuẩn nghèo mới) tỷ lệ hộ nghèo cả nước giảm từ 14,2% (năm 2010) xuống còn 11,76% (năm 2011) và 9,6% (năm 2012), đến năm 2013 còn khoảng 7,8%. Bên cạnh những thành tựu đạt được, công cuộc giảm nghèo ở Việt Nam vẫn tồn tại nhiều khó khăn thách thức khi sự phân hóa giàu nghèo gia tăng; tỷ lệ nghèo phân biệt rõ rệt theo các vùng; lớn nhất là việc giảm nghèo tuy đã có bước tiến nhanh, nhưng chưa bền vững. 

Chính vì vậy, vấn đề đói nghèo vẫn luôn là một nguy cơ của sự phát triển và là một trong những chủ đề tiếp tục có giá trị trong nhiều thập niên tới đây. Thời gian qua, Đảng và Nhà nước có nhiều chính sách liên quan đến việc thực hiện mục tiêu giảm nghèo, dưới nhiều khía cạnh như chính sách tài khóa, chính sách tín dụng ưu đãi, trong đó chính sách thuế vừa là động lực (đảm bảo nguồn thu để NSNN tài trợ cho xóa đói giảm nghèo) vừa là phương tiện thực hiện mục tiêu giảm nghèo thông qua quy định ưu đãi thuế.

Chính sách thuế đúng tạo thuận lợi cho những hộ nghèo

Chính sách thuế trong việc thực hiện mục tiêu giảm nghèo được thể hiện bằng chế độ ưu đãi, tạo cơ hội cho nông dân vươn lên thoát nghèo. Theo đó, Quốc hội đã có Nghị quyết số 55/2010/QH12 miễn thuế sử dụng đất nông nghiệp đối với toàn bộ diện tích đất nông nghiệp phục vụ nghiên cứu, sản xuất thử nghiệm, diện tích đất trồng cây hàng năm có ít nhất một vụ lúa trong năm, diện tích đất làm muối; đất nông nghiệp được Nhà nước giao cho hộ nghèo; đất nông nghiệp trong hạn mức giao cho các hộ gia đình, cá nhân nông dân.

Cần những bước tiến mạnh trong việc cải cách thuế

Chính sách ưu đãi thuế còn tạo cơ hội cho người nghèo được tiếp cận nguồn vốn giá rẻ, thông qua việc cho phép các tổ chức, quỹ tài chính phần lớn cho vay đối hộ nghèo được hưởng chính sách ưu đãi. Cụ thể, đối với quỹ tín dụng nhân dân và tổ chức tài chính vi mô thành lập và hoạt động theo quy định của Luật Tổ chức tín dụng được áp dụng thuế suất TNDN 20% và kể từ ngày 1/2/2016 áp dụng thuế suất 17%, trong khi các tổ chức kinh tế khác phải nộp thuế TNDN theo mức thuế suất chung là 22%.

Đến thời điểm hiện tại, hệ thống chính sách thuế đã có nhiều chế độ ưu đãi, miễn giảm thuế đối với người nghèo, nhất là những vùng kinh tế xã hội còn khó khăn. Tuy nhiên, mặc dù đã có nhiều chính sách ưu đãi để khuyến khích đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn và miền núi nhằm tạo việc làm, tăng thu nhập cho nông dân nhưng trên thực tế số lượng DN tham gia không nhiều. Nguyên nhân là do các DN không mặn mà với việc đầu tư vào vùng kinh tế xã hội còn khó khăn vì rủi ro lớn, khó có khả năng thu hồi vốn. Trong khi đó, tỷ trọng chi tài trợ từ NSNN đối với nông nghiệp, nông thôn theo hướng giảm… nên đời sống người nông dân đang gặp khó khăn, khoảng cách giàu nghèo giữa thành thị và nông thôn ngày càng gia tăng. Điều này cho thấy, chính sách ưu đãi của Đảng và Nhà nước nói chung và chính sách ưu đãi thuế nói riêng đã có sự quan tâm đến người nghèo, nhưng chưa đủ liều lượng nên kết quả đạt được còn hạn chế.

Để góp phần thực hiện mục tiêu giảm nghèo, bên cạnh việc tăng thêm đầu tư từ NSNN, thiết nghĩ chính sách thuế cần được hoàn thiện theo hướng đổi mới chế độ ưu đãi theo chiều sâu, thay thế việc giảm thuế bằng miễn thuế. Theo đó, cần tiếp tục kéo dài thời gian thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về việc miễn thuế sử dụng đất nông nghiệp đối với nông dân; đồng thời sửa đổi bổ sung Luật Thuế TNDN theo hướng mở rộng diện miễn thuế  nhằm khuyến khích các DN đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn và miền núi, góp phần tích cực vào việc xây dựng nông thôn mới và phát triển kinh tế xã hội các vùng còn khó khăn, từng bước nâng cao đời sống nông dân.